Szczeliny w podłogach – przyczyny powstawania
Bezpośrednią przyczyną powstawania szczeliny w podłogach drewnianych jest spadek wilgotności drewnianych elementów okładzinowych – lamelek, deszczułek lub desek. Pośrednich przyczyn jest znacznie więcej, a występują one pojedynczo lub, co się częściej zdarza, w układzie złożonym. Przyczyna powstawania szczelin w podłogach leży zarówno po stronie jej wykonawcy, jak i użytkownika.
Błędy wykonawczo-materiałowe wpływające na szczeliny w podłogach
1. Przyczyna: nadmierna wilgotność elementów drewnianych użytych do montażu.
Skutek: po pierwszym sezonie grzewczym powstają szczeliny, adekwatne do nadmiaru wilgoci w montowanych drewnianych elementach podłogowych.
Wniosek: wilgotność drewna powinna mieścić w przedziale od 8% do 9%, sporadyczne elementy mogą mieć wilgotność 7% lub 10% -11%. PN-EN 13 226.
Spadek wilgotności względnej powoduje, że drewno traci wilgoć i kurczy się zgodnie parametrami zawartymi w poniższych tabelach. Każde drewno oraz sposób jego cięcia inaczej reaguje na zmiany mikroklimatu otoczenia.
Współczynnik kurczliwości drewna oraz bezwładność klimatyczna – czas wymiany wilgotnościowej. W oparciu o powyższe przy spadku wilgotności powietrza spadnie wilgotność drewna, co w efekcie przełoży się powstanie szczelin o łącznej wielkość na odcinku jednego metra. Patrz tabela nr 3.
Teoretycznie inne gatunki drewna skurczą się stosownie do ich współczynnika kurczliwości. Praktycznie elementy przyklejone do podkładu skurczą się w mniejszym stopniu, stosownie do elastyczności spoiny klejowej.
2. Przyczyna: nadmierna wilgotność podkładu – wylewki.
Skutek: nadmiar wilgoci z podkładu przeniknął do posadzki drewnianej, powodując jej spęcznienie oraz odkształcenia plastyczne poszczególnych elementów. W konsekwencji doprowadziło to do powstania szczeliny w podłogach między poszczególnymi deskami – deszczułkami.
Wniosek: wilgotność podkładu drewnianego poniżej 12%, jastrychu anhydrytowego < 0,5% CM wylewki betonowej powinna być niższa niż 3% wagowo lub mniej niż 2% CM. Na ile mniej powinien określić wykonawca, biorąc pod uwagę grubość zarówno wylewki, jak i grubość okładziny drewnianej. Wylewki ogrzewane: anhydryt < 0,3% CM beton < 1,8% CM.
3. Przyczyna: nieodpowiednia wilgotność powietrza w pomieszczeniach podczas montażu podłogi.
Skutek: niska wilgotność w trakcie montażu i aklimatyzacji przyczynia się do powstawania niewielkich szczelin, które pomimo zaszpachlowania w trakcie wykończania, ujawnią się po kilku latach użytkowania podłogi. Wysoka wilgotność otoczenia powoduje intensywne pęcznienie drewna w czasie kiedy spoina klejowa nie posiada jeszcze pełnej wytrzymałości. Pęczniejąca płyta podłogi wypełnia szczeliny przyścienne i w takim obrysie pozostanie na stałe. Jednak powrót do normalnej wilgotności powietrza w pomieszczeniach nie spowoduje powrotu poszczególnych elementów na swoje miejsce. Między deszczułkami powstaną szczeliny w podłogach o łącznej powierzchni równej powierzchni wypełnionych wcześniej szczelin przyściennych.
Wniosek: zalecana wilgotność montażu mieści się w przedziale od 50% do 65% wilgotności względnej (RH), optymalna temperatura w przedziale: 18°C – 22°C.
4. Przyczyna: zbyt suche elementy drewniane użyte do montażu podłogi.
4. Przyczyna: zbyt suche elementy drewniane użyte do montażu podłogi.Skutek: przesuszone elementy posadzkowe generują znaczne naprężenia obciążające spoinę klejową, co może być przyczyną jej zerwania, szczególnie w okolicach ścian. W tych miejscach drewno ma dużą swobodę w pęcznieniu i kurczeniu, a szczeliny są bezpośrednią konsekwencją powyższej swobody.
Wniosek: przed montażem należy sprawdzić wilgotność drewna oraz równomierność jego wysuszenia.
5. Przyczyna: Za bardzo elastyczna spoina klejowa w stosunku do gatunku drewna.
Skutek: bardzo elastyczny klej powoduje, że drewno o dużym współczynniku kurczliwości ma dosyć dużą swobodę w powiększeniu powierzchni podłogi w okresie pierwszego wilgotnego lata. Po zmianie mikroklimatu wnętrza w podłogach olejowanych lub woskowanych powstanie szereg drobnych szczelin, natomiast w podłogach lakierowanych powstaną pęknięcia blokowe.
Wniosek: przy wyborze systemu klejowego należy uwzględniać właściwości elementów sklejanych, tzn. właściwości drewna i jakość podkładu.
6. Przyczyna: mała wytrzymałość powierzchniowa podkładu.
Skutek: szczeliny – pęknięcia blokowe w okresie zimowym przy niewielkim spadku wilgotności podłogi lakierowanej, szczególnie w przypadku zastosowania lakierów chemicznych, sklejających boki deszczułek. Słaba wylewka nie potrafi ograniczyć skurczu drewna, jest on w większym, aczkolwiek różnym stopniu, ograniczany poprzez sklejenie boków poszczególnych elementów. Słabe miejsca tegoż sklejenia dają początek dla pęknięć skumulowanych – blokowych.
Wnioski: przed montażem należy wzmocnić powierzchnię podkładu, ponadto wybrać odpowiedni sposób ułożenia elementów podłogowych oraz zastosować lakiery niesklejające boki deszczułek. Powłoki olejowe są tu najbezpieczniejszym rozwiązaniem.
7. Przyczyna: nieodpowiednio dobrany gatunek drewna oraz szerokość elementów.
Skutek: podłogi wykonane z szerokich desek podłogowych z trudnych gatunków drewna z natury skazane są na powstawanie szczelin w typowym dla pomieszczeń mikroklimacie wnętrza
Wniosek: szczeliny między litymi deskami podłogowymi szerokości powyżej 15 cm są rzeczą naturalną i powinny być akceptowane przez użytkownika. Wielkość szczelin idzie w parze z szerokością desek i współczynnikiem kurczliwości drewna z jakiego została wykonana podłoga. W celu zamaskowania pracy drewna szerokie deski powinny mieć złamaną krawędź.
8. Przyczyna: nieodpowiednio dobrany gatunek drewna oraz wielkość elementów w przypadku podłóg ogrzewanych.
Skutek: podłogi ogrzewane z istoty rzeczy posiadają wyższą temperaturę i relatywnie niższą wilgotność co w przypadku drewna o dużej kurczliwości przekłada się na wielkość szczelin między deszczułkami. Podobnie jest w przypadku szerokich elementów z litego drewna.
Wnioski: na ogrzewane posadzki nie stosować drewna grabu, buka, jesionu, klonu, brzozy. Posadzki płaskie z litych elementów w ograniczonej szerokości do 5 cm. Szersze elementy tylko w wykonaniu z łamanymi krawędziami tzw. fazką. W miarę możliwości stosować elementy okładzinowe w wykonaniu warstwowym.
9. Przyczyna: nieodpowiedni sposób ułożenia elementów drewnianych.
Skutek: wzór angielski lub francuski potocznie nazywany pokładowym, generuje naprężenia kierowane tylko w dwie strony, co naraża spoinę na znaczne obciążenia, a jej przeciążenie i zerwanie przyczynia się do późniejszego powstawania szczelin.
Wniosek: w przypadku oceny, która nie daje pewności, że wytrzymałość podkładu ograniczy w pełni naprężenia drewna, należy wybrać taki wzór, aby zredukować naprężenia do minimum. Wzór jodełka, koszyk lub kwadraty należą do wzorów bezpiecznych.
10. Przyczyna: podłoga wykonana z cienkich, litych elementów drewnianych.
Skutek: szczeliny między deskami powstają po krótkim okresie przebywania w suchym mikroklimacie wnętrza.
Wniosek: niewielka grubość elementów drewnianych powoduje większą podatność na zmiany wilgotności otoczenia. Grube deski zawierają większą ilość wilgoci, stąd potrafią bezpiecznie przetrwać krótkie okresy zaniżonej RH w powietrzu. Wykonawca powinien polecać grubsze deski lub w przypadku ograniczeń w grubości podłogi zalecać okładziny warstwowe.
11. Przyczyna: otwarta dyfuzyjnie (mało szczelna) powłoka nawierzchniowa podłogi.
Skutek: szczeliny w podłodze pojawiają się po krótkim przebywaniu w otoczeniu suchego powietrza.
Wniosek: Powłoki olejowe, olejowoskowe dają większą możliwość przenikania wilgoci zawartej w drewnie. Najszczelniejsze są elastyczne lakiery uretanowe oraz lakiery poliuretanowe. Właściwości lakierów wodnych w tym względzie mają wartości średnie. Wykonawca powinien poinformować użytkownika o powyższych właściwościach i ewentualnych konsekwencjach przy spadku wilgotności powietrza w pomieszczeniach.
12. Przyczyna: jednostronne mocowanie elementów drewnianych do podłoża.
Skutek: ta sytuacja ma miejsce w przypadku mocowania desek do legarów lub do podkładów drewnianych. Jednostronne zamocowanie (wkręty lub gwoździe) w niewielkim stopniu ogranicza kurczenie drewna podczas okresowego spadku wilgotności otoczenia. Praktycznie poszczególne elementy kurczą się swobodnie zgodnie ze współczynnikiem kurczliwości zainstalowanego drewna
Wniosek: deski należałoby przytwierdzać „z góry” gwoździami lub wkrętami w pobliżu ich krawędzi. Jest to mało estetyczne i obecnie rzadko stosowane.
13. Przyczyna: renowacja powierzchniowa podłogi prowadzona bez odniesienia się do jej wilgotności i spójności posadzki z podkładem.
Skutek: pęknięcia blokowe powstałe po spadku wilgotności drewna.
Wnioski: Prace naprawcze prowadzone są w większości w okresie letnim po innych pracach mokrych co powoduje, że podłoga jest w stanie podwyższonej wilgotności. W związku z tym, przed rozpoczęciem prac, należy doprowadzić do spadku wilgotności drewna. Aby zapobiec degradacji wątłej spoiny klejowej, prace należy prowadzić przy zastosowaniu maszyn tarczowych. Wypełnianie szczeliny w podłogach tylko przy zastosowaniu środków nie sklejających boków deszczułek, podobnie z zastosowaniem rodzaju lakieru. W tej trudnej dla podłogi sytuacji, zaleca się stosowanie olejów, olejowosków lub olejolakierów.
14. Przyczyna: niepoinformowanie użytkownika podłogi o właściwościach drewna.
Skutek: Informacje te mają szczególne znaczenie w trakcie wybierania podłogi, kiedy dla inwestora istotny jest wygląd, natomiast zachowania drewna są tematem nieznanym.
Wniosek: w tej sytuacji wykonawca w sposób jednoznaczny powinien wykluczyć trudne gatunki drewna, szerokie elementy lub pokładowy sposób ułożenia, czyli czynniki mogące narazić użytkownika na problemy związanie z naturalnymi zachowaniami drewna. Ponadto wykonawca powinien w sposób przejrzysty określić reżimy mikroklimatu wnętrza, szczególnie w okresie zimy.
15. Przyczyna: nieprzekazanie informacji dotyczących pielęgnacji i konserwacji podłogi.
Skutek: użytkownik stosuje różne sposoby w zakresie pielęgnacji lub konserwacji podłogi. W wielu przypadkach mokry mop lub mokra ścierka jest skutecznym sposobem na umycie podłogi jednak z fatalnym skutkiem dla zachowania jakości jej powierzchni.
Wniosek: przekazać użytkownikowi pisemną informację o sposobach pielęgnacji i konserwacji podłogi drewnianej, o rodzaju środków odpowiednich dla zainstalowanej powłoki nawierzchniowej oraz o konsekwencjach w przypadku zaniechania stosowania się do wskazanych zaleceń.
Błędy po stronie użytkownika wywołujące szczeliny w podłogach
1. Przyczyna: przesuszanie powietrza w pomieszczeniach.
Skutek: okresie zimowym, szczególnie w okresie mrozów powietrze zewnętrzne nie potrafi utrzymać pary wodnej, a tym samym zawiera w sobie bardzo mało wilgoci. Większa różnica temperatur wzmaga działanie wentylacji oraz uaktywnia wszelkie nieszczelności. W tej sytuacji wentylacja w budynku oraz jego nieszczelności pozwalają na zwiększoną i niekontrolowaną wymianę powietrza. Takie wprowadzanie zimnego – suchego powietrza do pomieszczeń generuje niepotrzebne straty ciepła i powoduje spadek wilgotności względnej, co z kolei przekłada się na spadek wilgotności drewna i powstawanie szczelin.
Wniosek: zakupić prosty termo higrometr w celu bieżącej kontroli mikroklimatu pomieszczeń i na bieżąco podejmować działania mające na celu utrzymanie wilgoci na odpowiednim poziomie minimum 45% RH. Do nawilżania powietrza w pomieszczeniach mieszkalnych zaleca się stosować nawilżacze ewaporacyjne o wydajności odpowiedniej do kubatury pomieszczeń stosownie do krotności wymiany powietrza w tych pomieszczeniach. W pomieszczeniach mieszkalnych zakłada się kilkunastokrotną, pełną wymianę powietrza i do takich założeń jest projektowany nawilżacz (w m2 – powierzchnia lub w m3 – kubatura). W sytuacji, gdy odpowiedni nawilżacz nie nadąża z nawilżeniem powietrza w pomieszczeniach, należy ograniczyć napływ powietrza zewnętrznego (przysłonić nawiewniki okienne) lub zachowując wielokrotność wymiany powietrza, zainstalować dodatkowe źródło wilgoci.
2. Przyczyna: nieszczelności stolarki zewnętrznej.
Skutek: nieszczelności stolarki zewnętrznej, szczególnie w starszym wydaniu uniemożliwiają kontrolę nad regulacją wymiany powietrza szczególnie podczas dużych mrozów. Znaczna różnica temperatur poza różnicą w zawartościach wilgoci w powietrzu zewnętrznym i wewnętrznym powoduje różnicę w gęstości powietrza co powiększa różnicę ciśnień, a tym samym intensyfikuje jego wymianę. W tej sytuacji trudno zapanować nad utrzymaniem stosownej dla drewna wilgotności powietrza.
Wniosek: zlokalizować nieszczelności w stolarce wewnętrznej, po czym zadbać o zlikwidowanie ujawnionych nieszczelności. Nieszczelności stolarki zewnętrznej w znacznym stopniu wpływają na koszty ogrzewania pomieszczeń.
3. Przyczyna: przegrzewanie pomieszczeń.
Skutek: utrzymywanie wysokiej temperatury, ponad 25oC, powoduje spadek wilgotności względnej powietrza i wzmaga jego wymianę. W takich w takich warunkach uzupełnianie wilgoci jest bardzo trudne, a przy nieszczelnej stolarce zewnętrznej wręcz niemożliwe.
Wniosek: Podczas mroźnej aury zewnętrznej należy utrzymać temperaturę dającą minimum komfortu dla użytkownika. Podwyższanie temperatury generuje większe straty ciepła oraz zmniejsza wilgotność względną powietrza, co jest niekorzystne zarówno dla drewna, jak i człowieka.
4. Przyczyna: ogrzewanie niezamieszkałych pomieszczeń bez ich nawilżania.
Skutek: spadek wilgotności względnej powietrza w pomieszczeniach przekłada się na spadek wilgotności drewna i powstawanie szczelin.
Wniosek: zamieszkując do wnętrza pomieszczeń dostarczamy wilgoć poprzez oddychanie, pranie, kąpanie, gotowanie, podlewanie kwiatów itp. Zimą w niezamieszkałych pomieszczeniach obniżyć do niezbędnego minimum temperaturę powietrza, jak również do niezbędnego minimum (urządzenia gazowe!) ograniczyć działanie wentylacji. Zainstalowanie nawilżacza jest tu jak najbardziej wskazane.
Przykład: warunki zewnętrzne – minus 20oC, RH 90%, zawartość wilgoci = 0,77 g/m3. Ciągła wymiana powietrza poprzez istniejącą wentylację w budynku powoduje stworzenie mikroklimatu wnętrza o podobnej zawartości wilgoci w powietrzu, co przełoży się na przedstawioną poniżej wilgotność względną powietrza w ogrzewanych a nie nawilżanych pomieszczeniach. Mikroklimat wewnętrzny – plus 25oC, przy tej samej zawartości wilgoci 0,77g/m3 uzyskamy wilgotność względną = 3,3% (patrz tabela nr 4). Przedstawiona wartość RH (3,3%) ma charakter teoretyczny, w praktyce przez pewien czas na mikroklimat wnętrza wpływa wilgoć zawarta w przegrodach budowlanych i w wyposażeniu wnętrza, niemniej spadek wilgotności do kilkunastu % RH jest sprawą naturalną.
5. Przyczyna: korzystanie z kominka bez zasilania zewnętrznego.
Skutek: rozpalanie w kominku podczas mrozów jest czynnością naturalną, jednak czynny kominek bez niezależnego dopływu powietrza wyciąga nasycone wilgocią powietrze wewnętrzne dając miejsce dla suchego powietrza zewnętrznego, ze skutkami jw.
Wniosek: Wykonać niezależny dopływ powietrza niezbędny dla jego funkcjonowania. W trakcie użytkowania kominka zadbać o dodatkowe źródło wilgoci w pomieszczeniu.
6. Przyczyna: wietrzenie pomieszczeń podczas mroźnej zimy.
Skutek: wietrzenie pomieszczeń w mroźnym okresie powoduje gwałtowny spadek wilgotności powietrza w ich wnętrzu. Wysoka wilgotność względna przy ujemnej temperaturze tworzy złudne przekonanie, że podczas przewietrzenia pomieszczeń wprowadzimy do niego powietrze z dużą zawartością wilgoci.
Wniosek: podczas mrozów ograniczać wietrzenie pomieszczeń do niezbędnego minimum. Należy wiedzieć, że przy większej różnicy temperatur na zewnątrz i wewnątrz powstaje większa różnica ciśnień, przez co wbudowana wentylacja, jak i nieszczelności stolarki są bardziej drożne i naturalnie przepuszczają większą ilość powietrza.
7. Przyczyna: intensywne nawilżanie po długotrwałym utrzymywaniu niskiej wilgotności względnej w pomieszczeniach.
Skutek: długotrwała, niska wilgotność powietrza powoduje znaczny ubytek wilgoci z podłóg, ścian i z drewnianych elementów wyposażenia wnętrza. Intensywne nawilżanie może doprowadzić do kondensacji pary wodnej na szybach okien, ich ościeżach oraz chłodniejszych miejscach podłogi najczęściej w okolicach drzwi balkonowych. W efekcie nawilżone elementy drewniane ulegają odkształceniu, co w konsekwencji powoduje powstawanie szczeliny w podłogach.
Wniosek: uzupełnienie powstałych ubytków wymaga konsekwencji i cierpliwości i należy rozłożyć je w dłuższym przedziale czasowym. Należy zwrócić uwagę, aby temperatura i wilgotność względna w trakcie doprowadzania mikroklimatu wnętrza do właściwego poziomu nie przyczyniła się do kondensacji wilgoci na najchłodniejszych elementach stolarki zewnętrznej lub jej ościeżach. W tych miejscach należy sprawdzić temperaturę punktu rosy.
8. Przyczyna: pozostawienie pomieszczeń w stanie nieogrzewanym w dłuższym okresie czasu.
Skutek: takie zaniechanie o dbałość mieszkania spowoduje ich wyziębienie. Z chwilą nagrzania powietrza w pomieszczeniach na wychłodzonych elementach podłogowych skondensuje się wilgoć. Nadmiar wilgoci spowoduje bardzo duże naprężenia na bokach desek, powodując ich trwałe odkształcenia, co w późniejszym czasie przejawi się w postaci szczelin.
Wniosek: Dbać o ciągłe zachowanie minimalnej temperatury w pomieszczeniach. Jednak w przypadku wyziębienia pomieszczeń podwyższanie temperatury musi iść w parze z kontrolą wilgotności względnej, która powinna być utrzymana poniżej wartości RH powodującej kondensację pary wodnej na wyziębionej podłodze.
9. Przyczyna: przegrzewanie podłóg ogrzewanych.
Skutek: nadmierny wzrost temperatury podłóg ogrzewanych jest bezpośrednią przyczyną powstawania szczelin między deskami. Nadmierne szczeliny mogą być oznaką trwałego uszkodzenia spoiny klejowej.
Wniosek: utrzymanie temperatury powierzchni podłogi do 27oC, przy wilgotności względnej powyżej 40% RH daje pewność co do trwałości podłogi.
10. Przyczyna: zalanie podłogi wodą.
Skutek: oderwanie posadzki od podkładu – wymiana posadzki lub w lepszym przypadku, wewnątrz strukturalna deformacja elementów drewnianych bez uszkodzenia spoiny klejowej. Odkształcenie plastyczne spowoduje ujawnienie szczelin po wysuszeniu podłogi.
Wniosek: w przypadku zalania podłogi należy w jak najszybszym czasie zebrać wodę z jej powierzchni. Osuszanie prowadzić przy użyciu osuszaczy i cyrkulatorów powietrza. Każdy wzrost temperatury ułatwia penetrację struktury drewna i w efekcie może być przyczyną poważniejszych uszkodzeń posadzki. Powstałe szczeliny należy wypełnić po wysuszeniu posadzki wraz z podłożem.
11. Przyczyna: pielęgnacja podłogi na mokro.
Skutek: klasyczne mycie podłogi mokrą ścierką umożliwia wnikanie wody między deszczułki, co powoduje odkształcenia plastyczne, a w efekcie powstawanie szczeliny w podłogach szczególnie w okolicach czół deszczułek. Poza zniekształceniem następuje trwałe przebarwienie krawędzi deszczułek.
Wniosek: do czyszczenia podłogi dopuszcza się stosowanie jedynie wilgotnych mopów lub ścierek.
12. Przyczyna: stosowanie środków do pielęgnacji i konserwacji podłogi ze znaczną zawartością dyspersji wodnej.
Skutek: nadmiar wody powoduje „otwarcie krawędzi desek”, co w konsekwencji przyczynia się do „rozszczelnienia podłogi”.
Wniosek: markowe środki zawierają w swoim składzie rozpuszczalniki bezpieczne zarówno dla człowieka jak nieszkodliwe dla podłogi z drewna.
Wnioski ogólne
Szczeliny w podłogach drewnianych mają charakter odwracalny w przypadku odkształceń sprężystych drewna oraz w sytuacji kiedy spoina zachowała swoje właściwości mechaniczne. W pozostałych przypadkach szczeliny w zmiennej formie, będą przypisane podłodze przez cały czas jej użytkowania. Użytkownik ma istotny wpływ na zachowanie jakości podłogi w pierwszych latach jej użytkowania, kiedy jest ona bardzo podatna na wszelkie niekorzystne, opisane powyżej uwarunkowania. Na dobrą „kondycję” podłogi duży wpływ ma systematyczny „trening” w pierwszych latach jej użytkowania, kiedy nowy budynek sukcesywnie stabilizuje swój mikroklimat, a użytkownik bacznie obserwuje i na bieżąco likwiduje wszelkie niedociągnięcia w jego funkcjonowaniu. W efekcie uzyskujemy psychiczny i fizyczny komfort w użytkowaniu naszego domu lub mieszkań. Jeśli nie chcesz aby występowały szczeliny w podłogach drewnianych lub chcesz zminimalizować ich występowanie zastosuj się do informacji w artykule.
